ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری

تجهیزات و ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری

استفاده از تجهیزات و ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا کیفیت و ایمنی فرآیند جوشکاری به طور مستقیم به ابزارها و تجهیزات مورد استفاده وابسته است. ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری نه تنها دقت و سرعت کار را افزایش می‌دهند، بلکه از بروز حوادث ناشی از نقص فنی جلوگیری کرده و سلامت جوشکار را تضمین می‌کنند. بنابراین، استفاده از تجهیزات مناسب، علاوه بر افزایش کیفیت کار، ایمنی و بهره‌وری را نیز به همراه دارد. در این مطلب از مقالات سایت آموزشگاه فنی سازان به بررسی تجهیزات و ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری می‌پردازیم.

در فرآیند جوشکاری، انواع مختلفی از تجهیزات و ابزارها استفاده می‌شوند که هر یک نقش مهمی در انجام دقیق و ایمن کار ایفا می‌نمایند. در ادامه ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری را معرفی می‌کنیم.

دستگاه‌های جوشکاری

دستگاه‌های جوشکاری از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری برای اتصال قطعات فلزی و غیرفلزی هستند و در صنایع مختلف از جمله ساخت‌وساز، خودروسازی و تولیدات صنعتی کاربرد گسترده‌ای دارند. این دستگاه‌ها با ایجاد حرارت و ذوب موضعی مواد، اتصالات محکم و بادوامی ایجاد می‌کنند.

انواع اصلی دستگاه‌های جوشکاری شامل جوشکاری قوس الکتریکی (مانند MMA، TIG و MIG/MAG)، جوشکاری گازی (مانند اکسی‌استیلن)، جوشکاری مقاومتی (مانند جوش نقطه‌ای و درزگیری)، جوشکاری لیزر، جوشکاری پلاسما و جوشکاری اصطکاکی می‌شوند. هر یک از این روش‌ها بسته به نوع مواد، ضخامت قطعات و شرایط کار، انتخاب می‌شوند.

انتخاب دستگاه جوشکاری مناسب به عوامل مختلفی مانند نوع فلز، دقت مورد نیاز، سرعت کار و هزینه‌ها بستگی دارد. به عنوان مثال، جوشکاری TIG برای کارهای ظریف و دقیق مانند جوشکاری آلومینیوم و استیل ضدزنگ مناسب است، در حالی که جوشکاری MIG/MAG برای کارهای سریع‌تر و حجم‌های بزرگ‌تر استفاده می‌شود.

دوره های پیشنهادی:آموزش جوشکاری برق (SMAW)

آموزش جوشکاری آرگون (TIG)

جوشکاری گازی بیشتر برای تعمیرات و برش فلزات کاربرد دارد، در حالی که جوشکاری لیزر برای کارهای بسیار دقیق و حساس در صنایع پیشرفته مانند الکترونیک و پزشکی به کار می‌رود. استفاده از دستگاه‌های جوشکاری مناسب، علاوه بر افزایش کیفیت و دقت کار، ایمنی و بهره‌وری را نیز بهبود می‌بخشد.

تجهیزات اصلی جوشکاری

با توجه به نوع جوشکاری برخی تجهیزات مثل موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سیم جوش و الکترود

سیم جوش و الکترود از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری هستند که برای ایجاد اتصالات قوی و بادوام بین قطعات فلزی استفاده می‌شوند. سیم جوش معمولاً در جوشکاری‌های MIG/MAG و TIG به کار می‌رود و به صورت سیم‌های پیوسته عرضه می‌شود، در حالی که الکترودها در جوشکاری با قوس الکتریکی (MMA) استفاده شده و از یک میله فلزی با پوشش فلاکس تشکیل شده‌اند.

پوشش فلاکس روی الکترودها در حین جوشکاری گازهای محافظ تولید کرده و سرباره تشکیل می‌دهد که از منطقه جوش در برابر اکسیداسیون محافظت می‌کند. انتخاب سیم جوش یا الکترود مناسب به نوع فلز، ضخامت قطعات و روش جوشکاری بستگی دارد.

گازهای محافظ جوشکاری

گازهای محافظ به عنوان ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری نقش حیاتی در فرآیند جوشکاری دارند زیرا از منطقه جوش در برابر تماس با اکسیژن و نیتروژن موجود در هوا محافظت کرده و از اکسیداسیون و ایجاد عیوب در جوش جلوگیری می‌کنند.

این گازها شامل گازهای خنثی مانند آرگون و هلیوم (برای جوشکاری TIG و MIG) و گازهای فعال مانند دی‌اکسید کربن (برای جوشکاری MAG) می‌شوند. انتخاب گاز محافظ مناسب به نوع فلز، روش جوشکاری و شرایط کار بستگی دارد. استفاده از گازهای محافظ مناسب نه تنها کیفیت جوش را بهبود می‌بخشد بلکه استحکام و ظاهر اتصالات جوش را نیز افزایش می‌دهد.

کابل‌های جوشکاری

کابل‌های جوشکاری از اجزای پرکاربرد در فرآیند جوشکاری هستند که جریان الکتریکی را از دستگاه جوش به الکترود یا مشعل جوش منتقل می‌کنند. این کابل‌ها معمولاً از مس با خلوص بالا ساخته می‌شوند تا مقاومت الکتریکی کم و انعطاف‌پذیری بالایی داشته باشند. کابل‌های جوشکاری در اندازه‌ها و طول‌های مختلفی عرضه می‌شوند و باید بتوانند جریان‌های بالا و شرایط سخت کاری را تحمل کنند. استفاده از کابل‌های با کیفیت و مناسب، نه تنها عملکرد دستگاه جوش را بهبود می‌بخشد، بلکه ایمنی جوشکار را نیز افزایش می‌دهد.

مشعل جوشکاری

مشعل جوشکاری از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که برای هدایت گاز محافظ، سیم جوش و جریان الکتریکی به منطقه جوش استفاده می‌شود. این ابزار در انواع مختلفی مانند مشعل‌های TIG، MIG/MAG و پلاسما وجود دارد و بسته به روش جوشکاری، طراحی و کاربرد متفاوتی دارد. مشعل‌های TIG معمولاً برای جوشکاری‌های ظریف و دقیق استفاده می‌شوند در حالی که مشعل‌های MIG/MAG برای جوشکاری‌های سریع‌تر و حجم‌های بزرگ‌تر مناسب‌اند. استفاده از مشعل مناسب و با کیفیت، دقت و کارایی جوشکاری را افزایش داده و نتایج بهتری را به همراه دارد.

ابزارهای دستی جوشکاری

در این بخش به ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری که به صورت دستی استفاده می‌شوند اشاره می‌کنیم.

انبر جوشکاری

انبر جوشکاری یکی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که برای نگه‌داری، جابجایی و تنظیم قطعات فلزی استفاده می‌شود. این ابزار به جوشکار کمک می‌کند تا قطعات را در موقعیت مناسب ثابت نگه دارد و اتصالات دقیق‌تری ایجاد نماید. انبرهای جوشکاری معمولاً از فولاد مقاوم در برابر حرارت ساخته می‌شوند تا در برابر دمای بالا و جرقه‌های ناشی از جوشکاری مقاومت کنند. این ابزار در انواع مختلفی طراحی شده‌اند تا نیازهای متنوع جوشکاری را برطرف کنند.

انواع انبر جوشکاری شامل انبرهای ساده، انبرهای قفلی، انبرهای زاویه‌دار و انبرهای مخصوص برای نگه‌داری قطعات با اشکال خاص می‌شوند. انبرهای قفلی به دلیل داشتن مکانیزم قفل‌کننده، امکان نگه‌داری محکم و بدون نیاز به فشار دست را فراهم می‌کنند. انبرهای زاویه‌دار برای نگه‌داری قطعات در زوایای خاص و انبرهای مخصوص برای کارهای تخصصی مانند لوله‌کشی یا جوشکاری قطعات کوچک استفاده می‌شوند. انتخاب انبر مناسب بستگی به نوع کار و قطعاتی دارد که باید جوشکاری شوند.

چکش جوشکاری

چکش از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که برای تمیز کردن سرباره و پاشش‌های جوش از سطح فلز استفاده می‌شود. این چکش‌ها معمولاً از فولاد سخت ساخته شده‌اند و دارای یک سر تیز یا پهن هستند تا بتوانند سرباره را به راحتی از سطح جوش جدا کنند. انواع چکش جوشکاری شامل چکش‌های دسته بلند، چکش‌های کوچک با سر فنری و چکش‌های مخصوص برای کارهای ظریف می‌شوند.
انتخاب چکش مناسب بستگی به نوع جوشکاری و اندازه قطعات دارد، اما در هر صورت، این ابزار برای اطمینان از کیفیت و تمیزی سطح جوش ضروری است.

سوهان و برس سیمی

سوهان و برس سیمی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری هستند که برای آماده‌سازی و تمیزکاری سطح فلزات قبل و بعد از جوشکاری استفاده می‌شوند. سوهان‌ها برای صاف کردن لبه‌های تیز، حذف برجستگی‌ها و شکل‌دهی به قطعات فلزی به کار می‌روند. این ابزار در انواع مختلفی مانند سوهان‌های تخت، نیم‌گرد و سه‌گوش وجود دارند و بسته به نیاز، برای کارهای ظریف یا خشن استفاده می‌شوند. استفاده از سوهان باعث می‌شود سطح فلز برای جوشکاری آماده‌تر شده و اتصالات با کیفیت‌تری ایجاد شود.

مقالات پیشنهادی: تفاوت جوشکاری آرگون و CO2

جوشکاری آلومینیوم

برس سیمی نیز ابزاری ضروری برای تمیز کردن سطح فلز از زنگ‌زدگی، رنگ، آلودگی‌ها و سرباره‌های باقی‌مانده پس از جوشکاری است. این برس‌ها معمولاً از سیم‌های فولادی ساخته می‌شوند و در انواع دستی و برقی موجود هستند. برس سیمی نه تنها سطح فلز را برای جوشکاری آماده می‌کند، بلکه پس از جوشکاری نیز برای پاک‌کردن پاشش‌های جوش و ایجاد سطحی صاف و تمیز استفاده می‌شود. استفاده از این ابزارها دقت و کیفیت جوشکاری را افزایش داده و از ایجاد عیوب در اتصالات جلوگیری می‌کند.

قیچی برش فلز

قیچی برش فلز یکی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که برای برش ورق‌های فلزی، لوله‌ها و پروفیل‌ها با دقت و سرعت بالا استفاده می‌شود. این قیچی‌ها در انواع دستی، برقی و هیدرولیکی موجود هستند و بسته به ضخامت و نوع فلز، انتخاب می‌شوند. قیچی‌های دستی برای برش‌های کوچک و دقیق مناسب‌اند، در حالی که قیچی‌های برقی و هیدرولیکی برای برش‌های بزرگ‌تر و سریع‌تر استفاده می‌شوند. استفاده از قیچی برش فلز باعث می‌شود تا قطعات با دقت بیشتری آماده جوشکاری شوند و از هدررفت مواد جلوگیری شود.

تجهیزات ایمنی جوشکاری

از جمله ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری، تجهیزات ایمنی هستند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

ماسک جوشکاری

ماسک جوشکاری یکی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که از چشمان و صورت جوشکار در برابر نور شدید قوس جوش، اشعه‌های مضر UV و IR، جرقه‌ها و پاشش‌های فلز محافظت می‌کند.
این ماسک‌ها معمولاً دارای لنزهای تیره‌شونده هستند که به طور خودکار در مواجهه با نور قوس جوش تیره می‌شوند و دید واضحی را در حین کار فراهم می‌کنند. استفاده از ماسک جوشکاری نه تنها ایمنی جوشکار را افزایش می‌دهد، بلکه باعث بهبود دقت و کیفیت کار نیز می‌شود.

دستکش ایمنی جوشکاری

دستکش ایمنی یکی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که از دست‌های جوشکار در برابر حرارت بالا، جرقه‌ها، برق‌گرفتگی و مواد مذاب محافظت می‌کند. این دستکش‌ها معمولاً از مواد مقاوم در برابر حرارت مانند چرم یا پارچه‌های نسوز ساخته می‌شوند و در انواع مختلفی مانند دستکش‌های سبک برای جوشکاری‌های ظریف و دستکش‌های سنگین‌تر برای جوشکاری‌های صنعتی و با حرارت بالا عرضه می‌شوند. استفاده از دستکش جوشکاری نه تنها ایمنی جوشکار را افزایش می‌دهد، بلکه امکان انجام کار با دقت و راحتی بیشتری را فراهم می‌کند.

لباس محافظ جوشکاری

لباس محافظ یکی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که بدن جوشکار را در برابر حرارت بالا، جرقه‌ها، پاشش‌های فلز مذاب و اشعه‌های مضر UV و IR محافظت می‌کند. این لباس‌ها معمولاً از مواد مقاوم در برابر آتش مانند چرم یا پارچه‌های نسوز ساخته می‌شوند و به صورت ژاکت، پیش‌بند یا لباس کامل طراحی می‌شوند. لباس محافظ جوشکاری نه تنها ایمنی جوشکار را افزایش می‌دهد بلکه امکان انجام کار با آرامش و تمرکز بیشتر را به ویژه در محیط‌های صنعتی و کارهای سنگین جوشکاری فراهم می‌کند.

کفش ایمنی جوشکاری

کفش ایمنی یکی از تجهیزات ضروری برای محافظت از پاهای جوشکار در برابر خطراتی مانند جرقه‌های داغ، برق‌گرفتگی، سقوط اشیاء سنگین و مواد مذاب است. این کفش‌ها اکثرا از چرم مقاوم و مواد ضدحریق ساخته می‌شوند و دارای نوک فولادی برای محافظت از انگشتان پا هستند. همچنین، کفش‌های ایمنی جوشکاری اغلب دارای کف‌های عایق برق و مقاوم در برابر سوراخ‌شدگی می‌باشند تا ایمنی و راحتی جوشکار را در محیط‌های کاری چالش‌برانگیز تضمین کنند.

تجهیزات اندازه‌گیری و کنترل در جوشکاری

برخی از ابزارها در جوشکاری برای اندازه‌گیری و کنترل استفاده می‌شوند که پرکاربردترین آنها شامل موارد زیر است.

ترمومتر

ترمومتر یکی از ابزارهای مهم در جوشکاری است که برای اندازه‌گیری دمای قطعات فلزی قبل، حین و پس از جوشکاری استفاده می‌شود. کنترل دمای قطعات به ویژه در جوشکاری‌های حساس مانند جوشکاری فولادهای آلیاژی یا عملیات حرارتی پس از جوشکاری، از اهمیت بالایی برخوردار است. ترمومترها در انواع تماسی (مانند ترمومترهای لیزری) و غیرتماسی (مانند ترمومترهای مادون قرمز) موجود هستند و به جوشکار کمک می‌کنند تا از ایجاد عیوب ناشی از دمای نامناسب جلوگیری کرده و کیفیت جوش را بهبود بخشند.

کولیس و خط‌کش

کولیس و خط‌کش از ابزارهای اندازه‌گیری ضروری در جوشکاری هستند که برای اندازه‌گیری دقیق ابعاد، فاصله‌ها و ضخامت قطعات قبل و بعد از جوشکاری استفاده می‌شوند. کولیس با قابلیت اندازه‌گیری تا دقت‌های بسیار بالا (معمولاً تا ۰٫۰۱ میلی‌متر) برای اندازه‌گیری قطر، عمق و فاصله‌های داخلی و خارجی کاربرد دارد در حالی که خط‌کش برای اندازه‌گیری‌های سریع‌تر و ساده‌تر استفاده می‌شود. استفاده از این ابزارها به جوشکار کمک می‌کند تا اتصالات دقیق‌تری ایجاد کرده و از بروز خطاهای ابعادی جلوگیری کند.

سطح‌سنج (تراز)

سطح‌سنج (Level) یکی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که برای اطمینان از تراز بودن و هم‌سطحی قطعات قبل و حین جوشکاری استفاده می‌شود. این ابزار به ویژه در جوشکاری سازه‌های بزرگ و قطعاتی که نیاز به دقت بالایی دارند، کاربرد فراوانی دارد. سطح‌سنج‌ها در انواع مختلفی مانند سطح‌سنج‌های حبابی (Spirit Level) یا همان تراز و سطح‌سنج‌های لیزری موجود هستند و به جوشکار کمک می‌کنند تا از ایجاد اعوجاج و ناهمواری در قطعات جلوگیری کرده و اتصالات دقیق‌تری ایجاد کنند.

تجهیزات تمیزکاری و آماده‌سازی جوشکاری

از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری برای تمیزکاری و آماده‌سازی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

سنگ فرز

سنگ فرز یکی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که برای برش، پرداخت و شکل‌دهی قطعات فلزی قبل و بعد از جوشکاری استفاده می‌شود. این ابزار با استفاده از دیسک‌های ساینده یا برشی، امکان برش دقیق فلزات، حذف برجستگی‌ها و صاف کردن سطح جوش را فراهم می‌کند. سنگ فرز در انواع دستی و برقی موجود است و به جوشکار کمک می‌کند تا قطعات را به شکل مطلوب آماده کرده و کیفیت نهایی جوش را بهبود بخشد. استفاده از سنگ فرز نیاز به دقت و ایمنی بالا دارد تا از بروز حوادث جلوگیری شود.

دستگاه سندبلاست

دستگاه سندبلاست یکی از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری است که برای تمیز کردن و آماده‌سازی سطح فلزات قبل از جوشکاری استفاده می‌شود. این دستگاه با استفاده از ذرات ساینده که با فشار هوا به سطح فلز پرتاب می‌شوند، زنگ‌زدگی، رنگ، آلودگی‌ها و پوسته‌های اکسیدی را از بین می‌برد و سطحی تمیز و زبر ایجاد می‌کند. این فرآیند نه تنها چسبندگی بهتر مواد جوش را تضمین می‌کند، بلکه کیفیت و استحکام اتصالات جوش را نیز افزایش می‌دهد. دستگاه سندبلاست به ویژه در پروژه‌های بزرگ و صنعتی کاربرد فراوانی دارد.

نکات نهایی درباره ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری

استفاده از ابزارهای پرکاربرد در جوشکاری نه تنها کیفیت و دقت کار را افزایش می‌دهد، بلکه ایمنی جوشکار و محیط کار را نیز تضمین می‌کند. قبل از شروع کار، اطمینان حاصل کنید که تمام ابزارها و تجهیزات مانند دستگاه جوش، ماسک، دستکش، کابل‌ها و ابزارهای اندازه‌گیری در شرایط مطلوب قرار دارند. همیشه از تجهیزات ایمنی مانند ماسک جوشکاری، دستکش، لباس محافظ و کفش ایمنی استفاده کنید تا از خطرات ناشی از جرقه‌ها، حرارت و اشعه‌های مضر در امان بمانید.

همچنین، ابزارها را به طور منظم بررسی و نگهداری کنید تا از عملکرد بهینه و طول عمر آن‌ها اطمینان حاصل شود. انتخاب ابزار مناسب برای هر نوع جوشکاری و رعایت دستورالعمل‌های ایمنی، کلید موفقیت در انجام کارهای جوشکاری باکیفیت و ایمن است.